အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း (ၿမန္မာဘာသာ)

May 26, 2012

အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း

၁၉၄၈ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ ၁၀ ရက္ေန႔တြင္ ကမာၻ႔ကုလသမဂၢအဖြဲ႔ ညီလာခံအစည္းအေ၀းႀကီးက လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းႀကီးကို အတည္ျပဳ၍ ေၾကညာလိုက္ရာ ထိုေၾကညာစာတမ္းႀကီး၏ စာသားသည္ ေနာက္စာမ်က္ႏွာမ်ားတြင္ အျပည့္အစံုပါရွိသည္။ ဤကဲ့သုိ႔ရာဇ၀င္တြင္မည့္ ေၾကညာခ်က္ကို ျပဳလုပ္ၿပီးေနာက္ ဤညီလာခံ အစည္းအေ၀းႀကီးက ကမာၻ႔ကုလသမဂၢ အဖြဲ႔၀င္ႏိုင္ငံ အားလံုးအား ထိုေၾကညာစာတမ္းႀကီး၏ စားသားကို အမ်ားျပည္သူတို႔ ၾကားသိေစရန္ ေၾကညာပါမည့္အေၾကာင္းကိုလည္းေကာင္း၊ ထို႔ျပင္ ႏိုင္ငံမ်ား သို႔တည္းမဟုတ္ နယ္ေျမမ်ား၏ ႏိုင္ငံေရးအဆင့္အတန္းကိုလိုက္၍ ခြဲျခားျခင္းမျပဳဘဲ အဓိကအားျဖင့္ စာသင္ေက်ာင္းမ်ားႏွင့္ အျခားပညာေရးအဖြဲ႔အစည္းမ်ားတြင္ ထိုေၾကညာစာတမ္းႀကီးကို ျဖန္႔ခ်ိေ၀ငွေစရန္၊ ျမင္သာေအာင္ျပသထားေစရန္၊ ဖတ္ၾကားေစရန္ႏွင့္ အဓိပၸါယ္ရွင္းလင္းေေဖာ္ျပေစရန္ ေဆာင္ရြက္ပါမည့္ အေၾကာင္းျဖင့္လည္းေကာင္း ဆင့္ဆိုလုိက္သည္။

လူခပ္သိမ္း၏ မ်ိဳး႐ိုးဂုဏ္သိကၡာႏွင့္တကြ လူတိုင္းအညီအမွ်ခံစားခြင့္ရွိသည့္ အခြင့္အေရးမ်ားကို အသိအမွတ္ ျပဳျခင္းသည္ လူခပ္သိမ္း၏ လြတ္လပ္မႈ၊ တရားမွ်တမႈ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈတို႔၏ အေျခခံအုတ္ျမစ္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္၎၊

လူ႔အခြင့္အေရးမ်ားကို အေရးမထား မထီေလးစားျပဳျခင္းသည္ လူခပ္သိမ္း၏ အက်င့္သိကၡာကို ခ်ိဳးေဖာက္ ဖ်က္စီးတတ္သည့္ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာ အျပဳအမူမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစခဲ့ေသာေၾကာင့္၎၊ လြတ္လပ္စြာ ဖြင့္ဟေျပာဆိုႏိုင္မႈ၊ လြတ္လပ္စြာ သက္၀င္ယံုၾကည္ႏိုင္မႈ၊ ေၾကာက္႐ြံ႕ျခင္း၊ ခ်ိဳ႕ငဲ့ျခင္းတို႔မွ ကင္းလြတ္စြာ အသက္ေမြးႏိုင္မႈတို႔ကို ခံစားရယူႏိုင္ေစမည့္ ေလာကတစ္ခု ေပၚေပါက္လာရန္အေရးကို လူခပ္သိမ္းတို႔က မိမိတို႔၏ အထက္သန္ဆံုးေသာ လိုလားခ်က္ဆႏၵႀကီးအျဖစ္ျဖင့္ ေႂကြးေက်ာ္ေေၾကညာၿပီး ျဖစ္ေသာေၾကာင့္၎၊

လူခပ္သိမ္းတို႔သည္၊ တရားလက္လြတ္ ႏွိပ္စက္ကလူျပဳမႈ၊ အုပ္စုိးမႈႏွင့္ ဖိစီးညႇဥ္းပန္းမႈတို႔ကို ေနာက္ဆံုး မလႊဲသာ မေရွာင္သာ လက္နက္စြဲကိုင္ကာ ေတာ္လွန္ျခင္း၊ ပုန္ကန္ျခင္း မျပဳေစရန္၊ လူ႔အခြင့္အေရးမ်ားကို ဥပေဒျဖင့္ ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ေပးရမည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္၎၊

ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ခ်စ္ခင္ရင္းႏွီးစြာ ဆက္ဆံေရးကို ပိုမိုတိုးတက္ေစရန္ ႀကံေဆာင္ရမည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္၎၊

ကမာၻ႔ကုလသမဂၢ အဖြဲ႔၀င္တို႔သည္ မူလအခြင့္အေရးမ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ လူ၏ဂုဏ္သိကၡာကိုလည္းေကာင္း၊ ေယာက္်ား မိန္းမတို႔၏ တူညီသည့္ အခြင့္အေရးမ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ ေလးစားယံုၾကည္ပါသည္ဟု ကုလသမဂၢတြင္ ထပ္မံ၍ အတည္ျပဳၿပီးသည့္ျပင္၊ လူမႈႀကီးပြားတိုးတက္ေရးႏွင့္တကြ ပိုမိုလြတ္လပ္ ေကာင္းမြန္ေသာ လူ႔ဘ၀အဆင့္အတန္းတို႔ကို ျမႇင့္တင္ရန္ သႏၷိဌာန္ခ်ၿပီး ျဖစ္ေသာေၾကာင့္၎၊

ကမာၻ႔ကုလသမဂၢအဖြဲ႔၀င္ ႏိုင္ငံတို႔သည္ ကုလသမဂၢအဖြဲ႔ႏွင့္ ပူးေပါင္း၍ လူ႔အခြင့္အေရးမ်ားကို၎၊ အေျခခံ လြတ္လပ္ခြင့္ အခြင့္အေရးမ်ားကို၎၊ ကမာၻတ၀ွမ္းလံုးတြင္ ႐ိုေသေလးစား က်င့္သံုးေစာင့္စည္းၾကျခင္းကို အားေပးမည္ဟု ကတိျပဳၿပီး ျဖစ္ေသာေၾကာင့္၎၊

ထို႔ေၾကာင့္

အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရးေၾကညာစာတမ္းကို လူတိုင္း အဖြဲ႔အစည္းတိုင္းသည္ အစဥ္ႏွလံုးသြင္းလ်က္ ကမာၻတ၀ွမ္းလံုးတြင္ အဆိုပါအခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို ႐ိုေသေလးစားၾကရန္ ဆံုးမသြန္သင္ျခင္းျဖင့္ အားထုတ္ၾကရမည္ဟုလည္းေကာင္း၊ ကုလသမဂၢအဖြဲ႔၀င္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ထိုႏိုင္ငံတို႔၏ အာဏာပိုင္အတြင္းရွိ နယ္ပယ္ဆိုင္ရာ တိုင္းသူျပည္သားမ်ားအား အဆိုပါအခြင့္အေရးႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ထိေရာက္စြာ သိမွတ္က်င့္သံုး ေစာင့္စည္းၾကေစရန္ ျပည္တြင္းျပည္ပဆိုင္ရာ တိုးတက္ေသာ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားျဖင့္ အားထုတ္ၾကရမည္ဟ၎၊ ရည္ရြယ္ၿပီးလွ်င္ လူ႔အခြင့္အေရးမ်ားဆိုင္ရာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေၾကညာစာတမ္းကို ႏိုင္ငံခပ္သိမ္း၊ လူခပ္သိမ္းတို႔ တေျပးညီစြာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ၾကစိမ့္ေသာငွာ ယခု ထုတ္ျပန္ေၾကညာလိုက္သည္။

အပိုဒ္ ၁

လူတိုင္းသည္ တူညီလြတ္လပ္ေသာ ဂုဏ္သိကၡာျဖင့္လည္းေကာင္း၊ တူညီလြတ္လပ္ေသာ အခြင့္အေရးမ်ားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ေမြးဖြားလာသူမ်ားျဖစ္သည္။ ထိုသူတို႔၌ ပိုင္းျခားေ၀ဖန္တတ္ေသာဉာဏ္ႏွင့္ က်င့္၀တ္ သိတတ္ေသာစိတ္တို႔ ရွိၾက၍ ထိုသူတို႔သည္ အခ်င္းခ်င္း ေမတၱာထား၍ ဆက္ဆံက်င့္သံုးသင့္၏။

အပိုဒ္ ၂

လူတိုင္းသည္ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းတြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ အခြင့္အေရးအားလံုး၊ လြတ္လပ္ခြင့္ အားလံုးတို႔ကို ပိုင္ဆိုင္ခံစားခြင့္ရွိသည္။ လူမ်ိဳးႏြယ္အားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ အသားအေရာင္အားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ က်ား၊ မ သဘာ၀အားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ဘာသာစကားအားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ကိုးကြယ္သည့္ ဘာသာအားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံေရး ယူဆခ်က္၊ သို႔တည္းမဟုတ္ အျခားယူဆခ်က္အားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံႏွင့္ဆုိင္ေသာ၊ သုိ႔တည္းမဟုတ္ လူမႈအဆင့္အတန္းႏွင့္ဆုိင္ေသာ ဇစ္ျမစ္အားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ပစၥည္းဥစၥာ ဂုဏ္အားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ မ်ိဳး႐ိုးဇာတိအားျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ အျခား အဆင့္အတန္းအားျဖင့္ျဖစ္ေစ ခြဲျခားျခင္းမရွိေစရ။
ထို႔ျပင္ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ေနထိုင္ရာ ႏိုင္ငံ၏ သုိ႔တည္းမဟုတ္ နယ္ေျမေဒသ၏ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာျဖစ္ေစ၊ စီရင္ပုိင္ခြင့္ဆိုင္ရာျဖစ္ေစ၊ တုိင္းျပည္အခ်င္းခ်င္းဆိုင္ရာျဖစ္ေစ၊ အဆင့္အတန္းတစ္ခုခုကို အေျချပဳ၍ေသာ္၎၊ ေဒသနယ္ေျမတစ္ခုသည္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ လြတ္လပ္သည့္နယ္ေျမ၊ သို႔တည္းမဟုတ္ ကုလသမဂၢ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ထားရသည့္ နယ္ေျမ၊ သို႔တည္းမဟုတ္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္အာဏာတို႔ တစိတ္တေဒသေလာက္သာ ရရွိသည့္နယ္ေျမ စသည္ျဖင့္ ယင္းသို႔ေသာ နယ္ေျမမ်ား ျဖစ္သည္၊ မျဖစ္သည္ဟူေသာ အေၾကာင္းကို အေထာက္အထားျပဳ၍ေသာ္၎ ခြဲျခားျခင္း လံုး၀မရွိေစရ။

အပုိဒ္ ၃

လူတိုင္း အသက္ရွင္ရန္ လြတ္လပ္မႈႏွင့္ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ခြင့္ရွိသည္။

အပုိဒ္ ၄

မည္သူ႔ကိုမွ် ေက်းကၽြန္အျဖစ္၊ သို႔တည္းမဟုတ္ အေစအပါးအျဖစ္ ႏိုင္ထက္စီးနင္း ေစခုိင္းျခင္းမျပဳရ၊ လူကို ေက်းကၽြန္သဖြယ္ အဓမၼေစခိုင္းျခင္း၊ အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳျခင္းႏွင့္ ထိုသေဘာသက္ေရာက္ေသာ လုပ္ငန္းဟူသမွ်ကို ပိတ္ပင္တားျမစ္ရမည္။

အပိုဒ္ ၅

မည္သူ႔ကိုမွ် ညႇဥ္းပန္းႏွိပ္စက္ျခင္း၊ သို႔တည္းမဟုတ္ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္စြာ၊ လူမဆန္စြာ ဂုဏ္ငယ္ေစေသာ ဆက္ဆံမႈ မျပဳရ၊ သို႔တည္းမဟုတ္ အျပစ္ဒဏ္ေပးျခင္း မျပဳရ။

အပိုဒ္ ၆

လူတုိင္းတြင္ ဥပေဒအရာ၌ လူပုဂၢိဳလ္တစ္ဦး အျဖစ္ျဖင့္ အရာခပ္သိမ္းတြင္ အသိအမွတ္ျပဳျခင္းကို ခံယူပိုင္ခြင့္ရွိသည္။

အပိုဒ္ ၇

လူအားလံုးတို႔သည္ ဥပေဒအရာ၌ တူညီၾကသည့္အျပင္၊ ဥပေဒ၏ အကာအကြယ္ကို ျခားနားျခင္းမခံရေစဘဲ တူညီစြာ ခံစားပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ဤေၾကညာစာတမ္းပါ သေဘာတရားမ်ားကို ဖီဆန္၍ ခြဲျခားျခင္းမွ၎၊ ထိုသို႔ခြဲျခားျခင္းကို လႈံ႔ေဆာ္ျခင္းမွ၎၊ ကင္းလြတ္ေစရန္ အကာအကြယ္ကို တူညီစြာ ခံစားပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။

အပိုဒ္ ၈

ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒကေသာ္၎၊ အျခား ဥပေဒကေသာ္၎၊ လူတိုင္းအတြက္ေပးထားသည့္ အေျခခံ အခြင့္အေရးမ်ားသည္ ခ်ိဳးေဖာက္ဖ်က္စီးျခင္း ခံခဲ့ရလွ်င္ ထိုသို႔ခ်ိဳးေဖာက္ဖ်က္စီးေသာ ျပဳလုပ္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ နစ္နာခ်က္အတြက္ ထိုသူသည္ ႏိုင္ငံဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္တရား႐ံုးတြင္ ထိေရာက္စြာ သက္သာခြင့္ ရႏိုင္ေစရမည္။

အပိုဒ္ ၉

မည္သူမွ် ဥပေဒအရမဟုတ္ေသာ ဖမ္းဆီးျခင္းကိုျဖစ္ေစ၊ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ျခင္းကိုျဖစ္ေစ၊ ျပည္ႏွင္ျခင္းကိုျဖစ္ေစ မခံေစရ။

အပိုဒ္ ၁ဝ

အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ တာ၀န္၀တၱရားမ်ားကို အဆံုးအျဖတ္ခံရာတြင္၎၊ ျပစ္မႈေၾကာင့္ တရားစြဲဆို စီရင္ ဆံုးျဖတ္ခံရာတြင္၎၊ လူတိုင္းသည္ လြတ္လပ္၍ ဘက္မလိုက္ေသာ တရား႐ံုးေတာ္၏ လူအမ်ားေရွ႕ေမွာက္တြင္ မွ်တစြာ ၾကားနာစစ္ေဆးျခင္းကို တူညီစြာ ခံစားပိုင္ခြင့္ရွိသည္။

အပိုဒ္ ၁၁

( ၁ ) လူအမ်ားေရွ႕ေမွာက္၌ ဥပေဒအတိုင္း စစ္ေဆး၍ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သည္ဟု ထင္ရွားစီရင္ျခင္းခံရသည့္ အခ်ိန္အထိ ျပစ္မႈႏွင့္ တရားစြဲဆိုျခင္းခံရသူတိုင္းသည္ အျပစ္မဲ့သူဟူ၍ ယူဆျခင္း ခံထုိက္သည့္ အခြင့္အေရးရွိသည္။ ထိုအမႈကို ၾကားနာစစ္ေဆးရာ၀ယ္ စြပ္စြဲခံရသည့္ျပစ္မႈအတြက္ ခုခံေခ်ပႏိုင္ရန္ လိုအပ္ေသာ အခြင့္အေရးမ်ားကို ထိုသူအား ေပးၿပီးျဖစ္ေစရမည္။

( ၂ ) လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္အား ႏိုင္ငံဥပေဒအရျဖစ္ေစ၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ဥပေဒအရျဖစ္ေစ၊ ျပစ္မႈ မေျမာက္ေသာလုပ္ရပ္ သို႔မဟုတ္ ပ်က္ကြက္မႈအရ စြဲဆိုျပစ္ေပးျခင္း မျပဳရ။ ထို႔အျပင္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္စဥ္အခါက ထိုက္သင့္ေစႏိုင္ေသာ အျပစ္ဒဏ္ထက္ ပိုမိုႀကီးေလးေသာ အျပစ္ဒဏ္ကို ထိုက္သင့္ျခင္း မရွိေစရ။

အပုဒ္ ၁၂

မည္သူမွ် မိမိသေဘာအတိုင္း ေအးခ်မ္းလြတ္လပ္စြာ ေနထုိင္ျခင္းကိုေသာ္၎၊ မိမိ၏ မိသားစုကိုေသာ္၎၊ မိမိ၏ ေနအိမ္အသိုက္အဝန္းကိုေသာ္၎၊ စာေပးစာယူကိုေသာ္၎၊ ဥပေဒအရ မဟုတ္ေသာ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္း မခံေစရ။ ထို႔ျပင္ မိမိ၏ ဂုဏ္သိကၡာကိုလည္း အထက္ပါအတုိင္း ပုတ္ခတ္ျခင္း မခံေစရ။ လူတိုင္းတြင္ ထိုသို႔ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ျခင္းမွေသာ္၎ ပုတ္ခတ္ျခင္းမွေသာ္၎ ဥပေဒအရ ကာကြယ္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။

အပုိဒ္ ၁၃

( ၁ ) လူတိုင္းတြင္ မိမိႏိုင္ငံ နယ္နိမိတ္အတြင္း၌ လြတ္လပ္စြာ သြားလာေရြ႕ေျပာင္းႏိုင္ခြင့္၊ ေနထိုင္ခြင့္ရွိသည္။

( ၂ ) လူတိုင္းတြင္ မိမိေနထုိင္ရာ တုိင္းျပည္မွ၎၊ အျခားတုိင္းျပည္မွ၎ ထြက္ခြာသြားလာပိုင္ခြင့္ရွိသည့္အျပင္၊ မိမိ၏တိုင္းျပည္သို႔ ျပန္လာပိုင္ခြင့္လည္းရွိသည္။

အပိုဒ္ ၁၄

( ၁ ) လူတိုင္းသည္ ညႇဥ္းပန္းႏွိပ္စက္ ခံေနရျခင္းမွ လြတ္ကင္းရန္ အျခားတိုင္းျပည္မ်ား၌ ေအးခ်မ္းစြာ ခိုလႈံ ေနႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။

( ၂ ) ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ မပတ္သက္သည့္ ျပစ္မႈမ်ားမွေသာ္၎း၊ ကုလသမဂၢ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္ႏွင့္ သေဘာတရားမ်ားကို ဖီဆန္ေသာအမႈမ်ားမွေသာ္၎၊ အမွန္ေပၚေပါက္လာေသာ ျပစ္မႈေၾကာင့္ တရားစြဲဆိုျခင္းခံရသည့္ အမႈအခင္းမ်ားတြင္ အထက္ပါအခြင့္အေရးကို အသံုးမျပဳႏိုင္ေစရ။

အပိုဒ္ ၁၅

( ၁ ) လူတုိင္းသည္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ခံယူပုိင္ခြင့္ရွိသည္။

( ၂ ) ဥပေဒအရ မဟုတ္လွ်င္ မည္သူမွ် မိမိ၏ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ကို စြန္႔လႊတ္ျခင္း မခံေစရ၊ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ ေျပာင္းလဲႏိုင္ေသာ အခြင့္အေရးမ်ားကိုလည္း ျငင္းပယ္ျခင္း မခံေစရ။

အပိုဒ္ ၁၆

( ၁ ) အရြယ္ေရာက္ၿပီးေသာ ေယာက္်ားႏွင့္ မိန္းမတို႔တြင္ လူမ်ိဳးကိုေသာ္၎၊ ႏိုင္ငံသားအျဖစ္ကိုေသာ္၎၊ ကိုးကြယ္သည့္ဘာသာကိုေသာ္၎၊ အေၾကာင္းျပဳ၍ ခ်ဳပ္ခ်ယ္ကန္႔သတ္ျခင္းမရွိဘဲ၊ ထိမ္းျမားႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ မိသားစု ထူေထာင္ႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။ အဆိုပါ ေယာက္်ားႏွင့္ မိန္းမတို႔သည္ လင္မယားအျဖစ္ ေပါင္းသင္းေနစဥ္ အခ်ိန္အတြင္း၌ေသာ္၎၊ အိမ္ေထာင္ကိုဖ်က္သိမ္း၍ ကြာရွင္းၾကသည့္အခါ၌၎၊ လက္ထပ္ ေပါင္းသင္း အိမ္ေထာင္ျပဳျခင္းႏွင့္စပ္လ်ဥ္းေသာ တူညီသည့္ အခြင့္အေရးမ်ားကို ရရွိထုိက္သည္။

( ၂ ) သတို႔သားႏွင့္ သတို႔သမီး ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္၏ လြတ္လပ္ေသာ သေဘာဆႏၵရွိမွသာလွ်င္ ထိမ္းျမားျခင္းကို ျပဳရမည္။

( ၃ ) မိသားစုတစ္ခုသည္ လူ႔အဖြ႔ဲအစည္း၏ သဘာ၀က်ေသာ အေျခခံအဖြဲ႔တစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ ထိုမိသားစုသည္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းႏွင့္ အစုိးရတို႔၏ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းကို ခံယူခြင့္ရွိသည္။

အပိုဒ္ ၁၇

( ၁ ) လူတိုင္းတြင္ မိမိတစ္ဦးခ်င္းေသာ္၎၊ အျခားသူမ်ားႏွင့္ ဖက္စပ္၍ေသာ္၎၊ ပစၥည္းဥစၥာတို႔ကို ပိုင္ဆိုင္ရန္ အခြင့္အေရး ရွိရမည္။

( ၂ ) ဥပေဒအရမဟုတ္လွ်င္၊ မည္သူမွ် မိမိ၏ ပစၥည္းဥစၥာပိုင္ဆိုင္ခြင့္ကို စြန္႔လႊတ္ျခင္း မခံေစရ။

အပိုဒ္ ၁၈

လူတိုင္းတြင္ လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚႀကံဆႏိုင္ခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ ခံယူရပ္တည္ႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ လြတ္လပ္စြာ သက္၀င္ ကိုးကြယ္ႏိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ အဆိုပါအခြင့္အေရးမ်ား၌ မိမိကိုးကြယ္သည့္ ဘာသာကို သို႔တည္းမဟုတ္ သက္၀င္ ယံုၾကည္ခ်က္ကို လြတ္လပ္စြာ ေျပာင္းလဲႏိုင္ခြင့္ ပါ၀င္သည့္အျပင္ မိမိတစ္ေယာက္ခ်င္းျဖစ္ေစ၊ အျခားသူမ်ားႏွင့္ စုေပါင္း၍ျဖစ္ေစ၊ ျပည္သူအမ်ား ေရွ႕ေမွာက္တြင္ေသာ္၎၊ ေရွ႕ေမွာက္တြင္ မဟုတ္ဘဲေသာ္၎၊ မိမိ ကိုးကြယ္ေသာ ဘာသာကို သို႔တည္းမဟုတ္ သက္၀င္ ယံုၾကည္ခ်က္ကို လြတ္လပ္စြာ သင္ျပႏိုင္ခြင့္၊ က်င့္သံုးႏိုင္ခြင့္၊ ၀တ္ျပဳ ကိုးကြယ္ႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ ေဆာက္တည္ႏိုင္ခြင့္တို႔လည္း ပါ၀င္သည္။

အပိုဒ္ ၁၉

လူတိုင္းတြင္ လြတ္လပ္စြာ ထင္ျမင္ယူဆႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ လြတ္လပ္စြာ ဖြင့္ဟေျပာဆုိႏိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ အဆိုပါ အခြင့္အေရးမ်ား၌ အေႏွာက္အယွက္ မရွိဘဲ လြတ္လပ္စြာ ထင္ျမင္ယူဆႏိုင္ခြင့္ ပါ၀င္သည့္အျပင္၊ ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္မ်ားကို ေထာက္ထားရန္မလိုဘဲ သတင္းအေၾကာင္းအရာႏွင့္ သေဘာတရားမ်ားကို တနည္းနည္းျဖင့္၊ လြတ္လပ္စြာ ရွာယူဆည္းပူးႏိုင္ခြင့္၊ လက္ခံႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ ေ၀ငွျဖန္႔ခ်ိခြင့္တို႔လည္းပါ၀င္သည္။

အပုိဒ္ ၂၀

( ၁ ) လူတိုင္းတြင္ လြတ္လပ္ ေအးခ်မ္းစြာ စုေ၀းႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ ဖြဲ႔စည္းႏိုင္ခြင့္တို႔ရွိသည္။

( ၂ ) မည္သူကိုမွ် အဖြဲ႔အစည္းတစ္ခုသို႔ ၀င္ေစရန္ အတင္းအက်ပ္မျပဳရ။

အပိုဒ္ ၂၁

( ၁ ) လူတိုင္းတြင္ မိမိႏိုင္ငံ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၌ ကိုယ္တိုင္ျဖစ္ေစ၊ လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္လိုက္သည့္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားမွ တစ္ဆင့္ျဖစ္ေစ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။

( ၂ ) လုတိုင္းတြင္ မိမိႏိုင္ငံရွိ ျပည္သူ႔၀န္ထမ္းအဖြဲ႔၌ ၀င္ေရာက္ႏိုင္ရန္ တူညီသည့္ အခြင့္အေရးရွိသည္။

( ၃ ) ျပည္သူျပည္သားတို႔၏ဆႏၵသည္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈအာဏာ၏ အေျခခံျဖစ္ရမည္။ အဆိုပါဆႏၵကို အခ်ိန္ကာလ ပိုင္းျခားလ်က္ စစ္မွန္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားျဖင့္ ထင္ရွားေစရမည္။ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္လည္း လူတိုင္း အညီအမွ် ဆႏၵမဲေပးႏုိင္ခြင့္ ရွိရမည့္အျပင္၊ ထိုေရြးေကာက္ပြဲမ်ားကို လွ်ိဳ႕၀ွက္ မဲေပးစနစ္ျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ အလားတူ လြတ္လပ္ေသာ မဲေပးစနစ္ျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ က်င္းပရမည္။

အပိုဒ္ ၂၂

လူတိုင္းတြင္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ အဖြဲ႔၀င္တစ္ဦးအေနႏွင့္ လူမႈေရးလုံၿခံဳခြင့္ ရယူပိုင္ခြင့္ ရွိသည့္အျပင္ ႏိုင္ငံေရး ႀကိဳးပမ္းမႈျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံတကာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈျဖင့္ ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံအသီးသီး၏ ဖြဲ႔စည္းပံုႏွင့္၎၊ သယံဇာတ အင္အားႏွင့္၎ ထိုလူ၏ ဂုဏ္သိကၡာႏွင့္ စ႐ိုက္လကၡဏာ လြပ္လပ္စြာ တိုးတက္ျမင့္မားေရးအတြက္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ေသာ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အခြင့္အေရးမ်ားကို သံုးစြဲပိုင္ခြင့္ရွိသည္။

အပိုဒ္ ၂၃

( ၁ ) လူတုိင္းတြင္ အလုပ္လုပ္ရန္၎၊ မိမိႏွစ္သက္ရာ အသက္ေမြးမႈ အလုပ္အကိုင္ကို လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ရန္၎၊ တရားမွ်တ၍ လုပ္ေပ်ာ္ေသာ အလုပ္ခြင္၏ အေျခအေနကို ရရွိရန္၎၊ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္ရျခင္းမွ အကာအကြယ္ရရွိရန္၎ အခြင့္အေရးရွိသည္။

( ၂ ) လူတုိင္းတြင္ ခြဲျခားျခင္း မခံရေစဘဲ၊ တူညီေသာအလုပ္အတြက္ တူညီေသာအခေၾကးေငြ ရႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။

( ၃ ) အလုပ္လုပ္ကိုင္သည့္ လူတိုင္းတြင္၊ မိမိႏွင့္ မိမိ၏မိသားစုအတြက္ လူ႔ဂုဏ္သိကၡာႏွင့္ညီေအာင္ ေနထိုင္ စားေသာက္ႏိုင္ရန္၊ စိတ္ခ်ေလာက္သည့္ျပင္၊ တရားမွ်တ၍ လုပ္ေပ်ာ္သည့္ လစာေၾကးေငြ ရပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ လိုအပ္ခဲ့လွ်င္ အျခားနည္းလမ္းမ်ားမွ လူမႈေရးအေထာက္အပံ့ကိုလည္း ထပ္မံ၍ ရႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။

( ၄ ) လူတုိင္းတြင္ မိမိအက်ိဳးခံစားခြင့္ကို ကာကြယ္ရန္ အလုပ္သမားအစည္းအ႐ံုးမ်ား ဖြဲ႔စည္းခြင့္၊ ပါ၀င္ေဆာင္႐ြက္ခြင့္ရွိသည္။

အပိုဒ္ ၂၄

လူတိုင္းတြင္ သင့္ျမတ္ေလ်ာ္ကန္စြာ ကန္႔သတ္ထားသည့္ အလုပ္လုပ္ခ်ိန္အျပင္၊ လစာႏွင့္တကြ အခါအားေလ်ာ္စြာ သတ္မွတ္ထားသည့္ အလုပ္အားလပ္ရက္မ်ားပါ၀င္သည့္ အနားယူခြင့္ႏွင့္ အားလပ္ခြင့္ ခံစားပိုင္ခြင့္ရွိသည္။

အပိုဒ္ ၂၅

( ၁ ) လူတိုင္းတြင္ မိမိႏွင့္တကြ မိမိ၏မိသားစု က်န္းမာေရးႏွင့္တကြ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ျဖာ ေအးခ်မ္းစြာ ေနထုိင္ႏိုင္ေရးအတြက္ အစာအာဟာရ၊ အ၀တ္အထည္၊ ေနအိမ္၊ ေဆး၀ါးအကူအညီႏွင့္ လိုအပ္သည့္ လူမႈအေထာက္အပံ့မ်ားပါ၀င္ေသာ သင့္ေတာ္ေလ်ာက္ပတ္သည့္ လူမႈအဆင့္အတန္းကို ရယူခံစားခြင့္ရွိသည္။ ထို႔အျပင္ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္ေသာအခါ၌ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မက်န္းမမာျဖစ္ေသာအခါ၌ေသာ္၎၊ ကိုယ္အဂၤါ မစြမ္းမသန္ျဖစ္ေသာအခါ၌ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မုဆိုးမ ျဖစ္ေသာအခါ၌ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အသက္အရြယ္ အိုမင္းေသာအခါ၌ေသာ္၎၊ မိမိကိုယ္တိုင္က မတတ္ႏိုင္ေသာအေၾကာင္းေၾကာင့္ ၀မ္းစာရွာမွီးႏိုင္ေသာနည္းလမ္း မရွိေသာအခါ၌ေသာ္၎၊ ေနထုိင္စားေသာက္ေရးအတြက္ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရမႈ အခြင့္အေရးရွိသည္။

( ၂ ) သားသည္မိခင္မ်ားႏွင့္ ကေလးမ်ားသည္ အထူးေစာင့္ေရွာက္ျခင္းႏွင့္ အကူအညီေပးျခင္းကို ရခြင့္ရွိသည္။ ဥပေဒအရ ထိမ္းျမားျခင္းျဖင့္ ျဖစ္ေစ၊ အျခားနည္းျဖင့္ ျဖစ္ေစ၊ ေမြးဖြားေသာ ကေလးအားလံုးသည္ တူညီေသာ လူမႈကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးကို ရယူခံစားၾကရမည္။

အပိုဒ္ ၂၆

( ၁ ) လူတိုင္းသည္ ပညာသင္ယူႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။ အနည္းဆံုး မူလတန္းႏွင့္ အေျခခံအဆင့္အတန္းမ်ားတြင္ ပညာသင္ၾကားေရးသည္ အခမဲ့ျဖစ္ရမည္။ မူလတန္းပညာသည္ မသင္မေနရပညာ ျဖစ္ရမည္။ နည္းပညာႏွင့္ အသက္ေမြးမႈပညာမ်ားကို ေယ်ဘူယ်အားျဖင့္ သင္ၾကားရယူေစႏုိင္ရမည္။ ထို႔အျပင္ အထက္တန္းပညာအတြက္ အရည္အခ်င္းကို အေျခခံျပဳ၍ တူညီေသာအခြင့္အေရး ရရွိေစရမည္။

( ၂ ) ပညာသင္ၾကားေရးကို လူသားတို႔၏ စ႐ိုက္လကၡဏာ အျပည့္အ၀ တိုးတက္မႈအျပင္၊ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ အေျခခံ လြတ္လပ္ခြင့္ ႐ိုေသေလးစားမႈတို႔ကို ရွင္သန္ဖြံ႔ၿဖိဳးလာေစရန္ ရည္ရြယ္၍ သင္ၾကားေစရမည္။ ပညာသင္ၾကားေရးသည္ ႏိုင္ငံအားလံုးတို႔တြင္၎၊ လူမ်ိဳးစုမ်ားတြင္၎၊ ဘာသာေရး အသင္းအဖြဲ႔မ်ားတြင္၎၊ အခ်င္းခ်င္း နားလည္မႈ၊ သည္းခံမႈႏွင့္ ခင္မင္ရင္းႏွီးမႈတို႔ကို အားေပးရမည္။ ထို႔ျပင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတည္တံ့ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္အလို႔ငွာ ကုလသမဂၢ၏ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကိုလည္း ျဖစ္ေျမာက္ေအာင္ အားေပးရမည္။

( ၃ ) မိဘတို႔တြင္၊ မိမိတို႔၏ကေလးမ်ား သင္ယူရမည့္ ပညာအမ်ိဳးအစားကို ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ေသာ လက္ဦးအခြင့္အေရး ရွိသည္။

အပိုဒ္ ၂၇

( ၁ ) လူတိုင္းတြင္ သက္ဆုိင္ရာယဥ္ေက်းမႈ ေလာက၌ လြတ္လပ္စြာ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခြင့္ သုခုမပညာရပ္မ်ားကို လြတ္လပ္စြာ လိုက္စား ေမြ႔ေလ်ာ္ႏိုင္ခြင့္၊ သိပၸံပညာ ထြန္းကားေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ လြတ္လပ္စြာ ၀င္ေရာက္လုပ္ကိုင္ႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ ထိုပညာ၏ အက်ိဳးအာနိသင္မ်ားကို လြတ္လပ္စြာ ခံစားသံုးစြဲႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။
( ၂ ) လူတိုင္းတြင္ သိပၸံမွျဖစ္ေစ၊ စာေပမွျဖစ္ေစ၊ သုခုမပညာမွျဖစ္ေစ၊ မိမိကိုယ္ပိုင္ဉာဏ္ျဖင့္ ႀကံစည္ဖန္တီးမႈမွ ျဖစ္ထြန္းလာသည့္ ဂုဏ္ႏွင့္ ေငြေၾကးအက်ိဳးအျမတ္မ်ားကို ခံစားရယူႏိုင္ရန္ အခြင့္အေရးအတြက္ ကာကြယ္မႈကို ရရွိရန္ အခြင့္အေရးရွိသည္။

အပိုဒ္ ၂၈

လူတုိင္းသည္ ဤေၾကညာစာတမ္းတြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို အျပည့္အစံု ရယူႏိုင္ေသာ လူမႈဆက္ဆံေရး အေျခအေနႏွင့္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ဆက္ဆံေရးအေျခအေနတို႔၏ အက်ိဳးေက်းဇူးကို ခံစားႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။

အပိုဒ္ ၂၉

( ၁ ) မိမိ၏ စ႐ိုက္လကၡဏာ လြတ္လပ္စြာဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ႏိုင္သည့္ တစ္ခုတည္းေသာ လူ႔အသိုက္အ၀န္းအတြက္ လူတိုင္း၌ တာ၀န္ရွိသည္။

( ၂ ) မိမိ၏ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို သံုးစြဲရာတြင္လည္း လူတုိင္းသည္ အျခားသူမ်ား၏ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳ၍ ႐ိုေသေလးစားရန္အလို႔ငွာ၎၊ ဒီမိုကေရစီ က်င့္သံုးေသာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတြင္ ကိုယ္က်င့္တရားအျပင္၊ ရပ္ရြာေအးခ်မ္းသာယာေရးႏွင့္ ျပည္သူ႔အက်ိဳးစီးပြား ျဖစ္ထြန္းေရးတို႔အတြက္၊ တရားမွ်တစြာ က်င့္ေဆာင္ရန္အလို႔ငွာ၎၊ ဥပေဒကျပဌာန္းထားသည့္ ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈမ်ားျဖင့္သာ ကန္႔သတ္ျခင္းခံရမည္။

( ၃ ) အဆိုပါအခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို မည္သည့္အမႈကိစၥတြင္မွ် ကုလသမဂၢ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း၊ အေျခခံမူမ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း ဆန္႔က်င္၍ မသံုးစြဲရ။

အပိုဒ္ ၃၀

ဤေၾကညာစာတမ္းပါ အခြင့္အေရးႏွင့္တကြ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ား ပ်က္စီးရာပ်က္စီးေၾကာင္းတို႔ကို ရည္ရြယ္၍၊ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံအတြက္ျဖစ္ေစ၊ လူတစ္စုအတြက္ျဖစ္ေစ၊ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္အတြက္ျဖစ္ေစ၊ ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္ရန္ အခြင့္ရွိသည္ဟု အဓိပၸါယ္ ပိုင္းျခား ေကာက္ယူျခင္း မရွိေစရ။